Madelinde Hageman en Marloes Nieuweboer hebben door middel van een ontwerponderzoek onderzocht of een nieuw ontworpen toolkit de idee-ontwikkeling verbetert bij leerlingen in het primair onderwijs. Daarnaast worden aanbevelingen gedaan ter verbetering van de toolkit. Het onderzoek sluit aan bij de didactiek ontwerpend leren die is opgezet door Wetenschapsknooppunt TU Delft in samenwerking met de faculteit Industrieel Ontwerpen. Ontwerpend leren is een didactiek om 21ste eeuwse vaardigheden zoals probleemoplossend en creatief denken te ontwikkelen. In deze didactiek zijn de leerlingen de ontwerpers. De leerlingen zijn verantwoordelijk voor het oplossen van ontwerpopgaven die spelen in de maatschappij of bij opdrachtgevers buiten de school. Uit eerder onderzoek is gebleken dat er sprake is van design fixation bij de idee-ontwikkeling in de didactiek ontwerpend leren. Leerlingen ontwikkelen ideeën op basis van kennis die ze al hebben en fixeren zich op deze ‘eerste’ ideeën. Design fixation is een algemeen fenomeen wat men vaker tegenkomt in de ontwerpwereld. Een doel van Wetenschapsknooppunt TU Delft en faculteit Industrieel Ontwerpen is om nieuwe instrumenten en technieken te ontwikkelen om het divergent en convergent denken te stimuleren.

Madelinde Hageman en Marloes Nieuweboer hebben een toolkit ontwikkeld gebaseerd op vijf kenmerken uit literatuur. Het doel van de toolkit is de idee-ontwikkeling stimuleren. Op het genereren zoveel mogelijk ideeën (fluency), een variatie aan ideeën (flexibility) en de originaliteit van de ideeën (originality). Het onderzoek is uitgevoerd met 30 leerlingen (10-12 jaar) uit het primair onderwijs in Amsterdam. Er is gewerkt met zowel een controle- als een experimentele groep van 15 leerlingen. De ontwerpopgave waar de leerlingen mee aan de slag gingen was ontwerp een buiten rekenspel voor leerlingen uit groep 4. Binnen dit ontwerponderzoek lijkt het erop dat de toolkit een positieve invloed heeft gehad op de idee-ontwikkeling bij ontwerpend leren.

Kernwoorden: ontwerpend leren; creativiteit; divergent en convergent denken; vrij spel; primair onderwijs; 21ste eeuwse vaardigheden; creatieve proces; ontwerpproces; design thinking in onderwijs;